Biologiya va tibbiyot

Tukli arilar og‘riq sezmaydimi? (2-qism)

Maqolaning 1-qismini bu yerda o‘qing → sinaps.uz/maqola/12713 Nega chidash kerak? Tukli ari va umuman hasharotlar bilan holat...

663

6 min

Biologiya va tibbiyot

Noma’lum parazitlar genetik ma’lumotlar bazasiga qanday zarar yetkazgani haqida ibratli hikoya (2-qism)

Maqolaning 1-qismini bu yerda o‘qing → sinaps.uz/maqola/12702 Bular — o‘zimizniki Ammo iHART ma’lumotlaridagi barcha mikrob DNK...

218

7 min

Biologiya va tibbiyot

Qadimgilarni jamlagan odam: 2022-yilgi fiziologiya yoki tibbiyot bo‘yicha Nobel mukofoti sohibi Svante Paabo kim? (2-qism)

Maqolaning 1-qismini bu yerda o‘qing → sinaps.uz/maqola/7962 Tozalik qoʻriqchisi “Agar, masalan, muzey eksponati oʻzining barcha...

410

8 min

Biologiya va tibbiyot

To‘g‘ri o‘tiring! Noto‘g‘ri o‘tirishning salomatlikka ta’siri qanday? (2-qism)

Maqolaning 1-qismini bu yerda o‘qing → sinaps.uz/maqola/10143 Qanday holatda o‘tirish eng to‘g‘ri hisoblanadi? Umumiy...

1 132

6 min

Biologiya va tibbiyot

Ismaloqli yurak, kremniyli mushak, titan suyaklar — kelajakning eng g‘aroyib biomateriallari haqida (2-qism)

Maqolaning 1-qismini bu yerda o‘qing → sinaps.uz/maqola/13266 Silikon mushaklar Agar tibbiyotda titan suyaklari anchadan beri...

878

6 min

Biologiya va tibbiyot

Ismaloqli yurak, kremniyli mushak, titan suyaklar — kelajakning eng g‘aroyib biomateriallari haqida (1-qism)

Har qanday inson biomateriallar haqida eshitgan. Lekin uning aslida nima ekanini kamdan kam odam biladi. Ayni paytda ular allaqachon tibbiyotda...

307

9 min

Biologiya va tibbiyot

Rossiyada ishlab chiqarilgan biomimetik protez itda sinab ko‘rildi

NITU MISiS va Biomimetix olimlari ko‘p qatlamga ega suyak vazifasini bajaradigan va ilgari ishlab chiqilgan, biomoslashuvchan material asosida...

230

3 min

Biologiya va tibbiyot

Stressning pasayishi oqargan sochga rang qaytardi

Buni qarangki, oqargan sochni o‘z holiga qaytarish mumkin ekan. BioRxiv saytida chop etilgan tadqiqot natijasiga ko‘ra, oqargan sochga rang...

544

4 min

Biologiya va tibbiyot

Tukli arilar og‘riq sezmaydimi? (1-qism)

Mushukning oyog‘ini bosib olganimizda, u nimani his qilishini bilmaymiz. Lekin biz buni og‘riq deb hisoblaymiz. U inson his qiladigan og‘riqqa...

132

9 min

Biologiya va tibbiyot

Noma’lum parazitlar genetik ma’lumotlar bazasiga qanday zarar yetkazgani haqida ibratli hikoya (1-qism)

Kultural xonaga (harorati doimo termostat yoki iqlim kamerasi bilan nazorat qilib turiladigan, yorug‘lik rejimi o‘zgarmas, steril xona) kirish...

81

7 min

Biologiya va tibbiyot

Ilm-fan bilan oldinga qadam: Science Exposed — 2022 suratlar tanlovining finalistlari

Kanada tabiiy fanlar va muhandislik tadqiqotlari kengashi (NSERC) har yili olimlardan Science Exposed tanloviga tadqiqotlarining mohiyatini aks...

74

7 min

Biologiya va tibbiyot

Ixtiyoriy o‘lim: evtanaziya nima?

Oʻlim haqida gaplashish aksariyat odamlarga unchalik yoqmasa-da, u haqidagi baʼzi maʼlumotlar odamni oʻylashga majbur qilib qoʻyadi. Shunday...

347

4 min

Biologiya va tibbiyot

Ko‘rish qobig‘ida oziq-ovqat neyronlari aniqlandi

Amerikalik olimlar ventral, ko‘rish oqimida oziq-ovqat rasmiga javob beruvchi neyronlar mavjudligini aniqladi. Olimlar fMRT maʼlumotlarini tahlil...

87

8 min

Biologiya va tibbiyot

Tug‘ma immunitet giperfaolligi OIVga qarshi emlash samaradorligini oshirdi

AQSh virusolog va immunologlari 30 ta makaka maymunida turli adyuvant bilan OIVga qarshi vaksina roli uchun kandidat oqsilni sinovdan oʻtkazdi....

66

7 min

Biologiya va tibbiyot

Piyoz nima uchun bizni “yig‘latadi”?

Odamlar millionlab sabablarga koʻra yigʻlaydi: kayfiyat yoʻqligida, jahl paytida, qoʻrqishganda, kulishganda, oʻzlarini gʻamgin sezishganda va...

152

2 min

Biologiya va tibbiyot

Immun hujayralarida telomer donorlik mexanizmi topildi

T-limfotsitlari telomeraz (telomerdagi 3-DNK zanjirining uchiga oʻziga xos takrorlanuvchi DNK nukleotidlar ketma-ketligini qoʻshadigan ferment)...

114

7 min

Biologiya va tibbiyot

Olmos miyaning neyron faolligini mikro miqyosda o‘lchashga yordam berdi

Uch mamlakat olimi olmosdagi azot bilan almashtirilgan vakansiyaga asoslangan, kvant sensori yordamida, mikro miqyosda sichqon miyasining neyron...

98

7 min

Biologiya va tibbiyot

Sichqon tushining oddiy tafsilotlari uning ko‘z harakatlari yordamida shifrlandi

Amerikalik neyrobiologlar tomonidan sichqonlarda bosh holatini nazorat qilishda ishtirok etuvchi talamusning oldingi dorsal yadrosida joylashgan...

86

5 min

Biologiya va tibbiyot

Ayol hidi antidepressantning sichqonlarni tinchlantirishiga to‘sqinlik qildi

AQSh va Kipr olimlari tajriba oʻtkazuvchilarning jinsi sichqonlar ustida oʻtkaziladigan tibbiy tajriba natijalariga taʼsir qilishi mumkinligini...

73

5 min

Biologiya va tibbiyot

Tovonda yoki oyoq uchida?

Yugurish tamaddunning ajralmas qismi hisoblanadi. Yer yuzasidagi ilk insonlar yugurishdan majburiy chora sifatida foydalanishgan. Xususan yugurish...

106

2 min

Biologiya va tibbiyot

Algoritm sichqonning og‘riq darajasini yuz ifodasi orqali aniqladi

Amerikalik olimlar qora laboratoriya sichqonlarida ogʻriq darajasini baholay oladigan bulutli platformani ishlab chiqdi. U hayvonning yuz ifodasini...

64

5 min

Biologiya va tibbiyot

Ro‘za tutishning tibbiy foydalari

Bundan 1400 yil oldin roʻza musulmonlarga farz qilinganda odamlar uning shifo xususiyatlari haqida ilmiy maʼlumotlarga ega boʻlmagan. Hatto uni...

409

2 min

Biologiya va tibbiyot

Boshga berilgan ikki zarba ta’sirida kalamushlarning bosh suyagi qalinlashib, zichlashdi

Avstraliyalik shifokorlar va fiziologlar tomonidan 37 ta kalamush ustida oʻtkazilgan tajribada hayvonlarning boshiga ogʻir metall yuk tashlandi,...

64

6 min

Biologiya va tibbiyot

Oqsillarni noto‘g‘ri utilizatsiya qilish neyrodegeneratsiyaga sababchi bo‘ldi

Asab hujayralarida zaharli tau oqsilini parchalash uchun masʼul boʻlgan retromer oqsillari boʻlmasa, neyrodegeneratsiya tezroq oʻtib ketishi...

89

5 min

Biologiya va tibbiyot

To‘g‘ri o‘tiring! Noto‘g‘ri o‘tirishning salomatlikka ta’siri qanday? (1-qism)

Katta yoshdagilarning bor-yoʻgʻi 8,9 foizi bir kunda oʻrtacha 4 soatni oʻtirgan holda oʻtkazadi, 20,6 foizida esa bu miqdor 12 soat yoki undan...

1 717

7 min

Biologiya va tibbiyot

Tuya suvsizlikka qanday chiday oladi?

Hali mashina, poyezd, samolyot kabi texnikalar kashf etilmasdan ilgari, juda qadim zamonlardan boshlab odamlar Osiyo va Afrika choʻllarini...

60

2 min

Biologiya va tibbiyot

Bir kunda qancha soch to‘kiladi?

Bu maqolada turli hil kasalliklar sababli soch toʻkilishi haqida maʼlumot bermaymiz, aksincha odam sochi va unga bogʻliq boʻlgan qiziqarli...

79

2 min

Biologiya va tibbiyot

Surunkali granulomatoz qanday kasallik?

Surunkali granulomatoz — bu fagotsitlar — immunitet hujayralarining noto‘g‘ri ishlashi, ya’ni immun tizimining izdan chiqishiga olib...

77

4 min

Biologiya va tibbiyot

Yangi qadimgilar: zirhli mitti, diplodok qardoshlari va ulkan dengiz kaltakesaklari

Ushbu maqolada Semyon Morozov paleontologlar 2022-yil avgust oyida taqdim qilgan yangi topilmalar bilan oʻrtoqlashadi. Noodayiy...

451

9 min

Biologiya va tibbiyot

Gilos. Buyrak va jigarga yordamchi

Gilos yurtimizda eng koʻp tarqalgan mevalardan biridir. Ayni hozirdan pishishni boshlab yozning oʻrtalarigacha dasturxonimiz koʻrkiga aylanadi....

132

2 min

Biologiya va tibbiyot

Ko‘k va qora choy: sizningcha, qay biri afzal?

Choy… choyxona… choylashaylik… bu soʻzlar oʻzida oʻzbek millatiga mansub anʼanalarni namoyon etadi. Mehmon kelsa choy uzatamiz,...

663

2 min

Biologiya va tibbiyot

Yaponlar boshqalardan uzoqroq umr ko‘rishining 11 sababi

Yaponlar — “yashovchan” xalq. Harholda, Jahon sogʻliqni saqlash tashkiloti hisobotiga koʻra shunday. Kunchiqar yurt aholisi uzoq umr...

405

4 min

Biologiya va tibbiyot

Odam organizmi haqida kutilmagan faktlar

Odamdagi DNK 80 000 gendan tarkib topgan. Oʻrtacha umr davomida odam boshidan oʻsib chiqadigan sochlarning uzunligi 725 kilometrga...

801

2 min

Biologiya va tibbiyot

Qadimgilarni jamlagan odam: 2022-yilgi fiziologiya yoki tibbiyot bo‘yicha Nobel mukofoti sohibi Svante Paabo kim? (1-qism)

2022-yilgi fiziologiya yoki tibbiyot boʻyicha Nobel mukofoti jahon miqyosidagi shuhrati tibbiyotga ham, fiziologiyaga ham bogʻliq boʻlmagan...

478

8 min

Biologiya va tibbiyot

Xotirani chiniqtiruvchi mashqlar

Ayrim hollarda koʻcha‑koʻyda kimnidir koʻrganingizda koʻzingizga juda tanish koʻrinadi‑yu, ammo qayerda uchratganingizni eslolmay...

8 103

3 min

Biologiya va tibbiyot

Xurrak otish kasallikmi?

Xurrak tovushini eshitmagan inson boʻlmasa kerak. Undan bezovta boʻlmagan insonni ham uchratish qiyin. Ammo xurrak otgani sabab xijolat boʻlgan...

218

5 min

Biologiya va tibbiyot

Kayfiyatni ko‘taradigan yeguliklar

“Ovqating dori, doring ovqat boʻlsin”, deydi donolar. Yeguliklar tanimizga kuch berish, shifo boʻlishdan tashqari kayfiyatga taʼsir etish...

228

3 min

Biologiya va tibbiyot

Dunyodagi eng ulkan jonivor qaysi?

Olimlar juda qadim-qadim zamonlarda Yer yuzida dinozavrlar yashagan deb hisoblaydilar. Dinozavrlar hozirgi hayvonlardan bir qancha barobar katta...

489

2 min

Biologiya va tibbiyot

Umr bo‘yi daraxt ekkan odam

Bangladeshning Faridpur shahrida yashovchi Abdus Samad Shayxni tanish-bilishlari “Daraxt-odam” deb ham atardi. Sababi, u 12 yoshidan boshlab 48...

482

2 min

Biologiya va tibbiyot

Diqqatni qanday jamlash mumkin?

“Men shu paytgacha qoʻlga kiritgan narsalarimga qatʼiy tartib, puxtalik va gʻayrat-shijoat, butun diqqatni bir narsaga qaratish bilan...

223

2 min

Biologiya va tibbiyot

Darmondorilar — foydaning koni

“Vitamin” degan soʻz qulogʻimizga tez-tez chalinib turadi. U lotincha “vita” — “hayot” va inglizcha “amine” — “azotli...

116

2 min

Biologiya va tibbiyot

Kabutarlar miya samaradorligi bo‘yicha sutemizuvchilardan o‘zib ketdi

Nemis olimlarining aniqlashicha, kabutarning bir gramm miyasi oʻrtacha kattalikdagi sutemizuvchilarning miyasiga qaraganda 2,5 baravar va har bir...

4 590

5 min

Biologiya va tibbiyot

Ona qornidagi homilada ta’m bilish qobiliyati aniqlandi

Angliya va Fransiya olimlari qorindagi homilaning ona isteʼmol qiladigan ovqatiga qanday munosabat bildirishini tekshirib koʻrdi. Buning uchun...

4 025

3 min

Biologiya va tibbiyot

Viruslar bakteriya oqsilidan o‘z maqsadi yo‘lida foydalandi

Ispaniya va AQSh olimlariga vB_BsubS-Delta bakteriofagi CtrA oqsilidan oʻz maqsadi yoʻlida foydalanishi mumkinligi ma’lum bo‘ldi. Ushbu modda...

3 878

4 min

Biologiya va tibbiyot

Oksitotsin baliqlarning yurak yaralarini davolashga yordam berdi

AQShlik biomuhandislar yurak regeneratsiyasi samaradorligining deyarli yarmi oksitotsin taʼsiriga bogʻliqligini aniqladi. Olimlar tomonidan inson...

309

5 min

Biologiya va tibbiyot

Sayg‘oqlar tiklanyapti. Buyog‘iga nima qilish kerak?

“Ular hamma yerda” — 2018-yil bahorida mening dala daftarimdagi yozuvlarda shunday qaydnoma keltirilgan. O‘shanda men jurnalist sifatida...

306

3 min

Biologiya va tibbiyot

Cho‘l hasharoti havodan suv olishda yordam bera oladimi?

Namibiya choʻl qoʻngʻizi Afrikaning janubi-gʻarbiy qurgʻoqchil sahrolarida omon qolish uchun havo, ya’ni tumandan suv yigʻadigan hasharot....

303

3 min

Biologiya va tibbiyot

Olimlar ilk marotaba ko‘k kitning yuragi sekin urishini qayd etishdi

Dunyodagi eng katta yurak 180 kilogrammlik qon oʻtkazuvchi yurak boʻlib, bir daqiqada 13 martagacha uradi. Bu olimlarning koʻk kit yurak urishi...

256

3 min

Biologiya va tibbiyot

Sun’iy intellekt insonning yaqinda vafot etishi mumkinligini aytib beradi

Sunʼiy intellekt insonning yaqinda vafot etishi mumkinligini oldindan aytib beradi, ammo biz uning qanday ishlashini bilmaymiz. Sunʼiy...

363

3 min

Biologiya va tibbiyot

Miya — diktator

Daniel Amen 1976-yil Oral Roberts universitetini bitirib, koʻp oʻtmay taniqli psixiatrga aylanadi. Amen psixiatriya sohasida muhim izlanishlar...

292

5 min

Biologiya va tibbiyot

Nima uchun viruslar infeksiya manbasini kasallantirmaydi?

Aniqlanishicha, koronavirus koʻrshapalaklarda paydo boʻlgan, soʻng boshqa turlarga, ehtimol, pangolinlarga, ulardan esa odamlarga yuqqan....

276

4 min

Biologiya va tibbiyot

Olimlar qarishning oldini oluvchi dori vositasini yaratishdi

Jonivorlar ustida o‘tkazilgan tajribalar shuni koʻrsatdiki, ushbu dori sogʻlom mavjudot hujayrasidagi qarish jarayonini...

277

2 min

Biologiya va tibbiyot

Odam aslida necha yil umr ko‘rishi kerak: olimlar javob berdi

Ma’lum boʻlishicha, qancha umr koʻrishni DNK orqali ham bilish mumkin ekan. Unga koʻra… Tirik organizmlarning qancha umr koʻrishini...

273

2 min

Biologiya va tibbiyot

Uyqu — tekin dori

Ortiqcha ovqatlanish, doimiy shamollash va yomon kayfiyatdan qanday qutulish mumkin? Baʼzan buning uchun yaxshi uyquning oʻzi kifoya. Uyqu,...

269

5 min

Biologiya va tibbiyot

Qahva nega tetiklashtiradi?

Qahva nega tetiklashtiradi? Nega uyqimiz kelganda bir chashka qahva bizni uygʻotadi? Qahva — bu efiop oʻsimligi boʻlib, biz arabika deb...

866

4 min

Biologiya va tibbiyot