20.02.2024
Olimlarning fikriga koʻra, hozirgi paytda dunyoda 2 400 ga yaqin turli xil ilon turi mavjud. Ularning atigi sakkiz foizi zaharli boʻlib, qurbonini zahri bilan falaj qiladi yoki oʻldiradi. Koʻpgina zaharli ilonlarning zahri unchalik kuchli emas yoki odamlarga xavf tugʻdirishi uchun yetarli miqdorda ishlab chiqarilmaydi.
Barcha ilonlar oʻljasini yutish va hazm qilishga yordam berishi uchun juda koʻp miqdorda soʻlak ishlab chiqaradi. Zaharli ilonlardagi soʻlak bezlaridan birida uning qurbonlari uchun zaharli boʻlgan modda hosil boʻladi. Bu modda ilon zahridir. Baʼzi ilonlarning zahri shu qadar kuchliki, u filni ham oʻldirishi mumkin. Boshqalarida esa u shunchalik kuchsizki, u faqat kichik kaltakesakni oʻldira oladi. Odam uchun faqat 200 dan ortiq zaharli ilon turini xavfli deb hisoblash mumkin.
Hozirgi kunda maʼlum boʻlgan zaharli ilonlardan kobra va unga oʻxshash ilonlar bitta turkumni, qora ilonlar esa boshqasini tashkil qiladi. Bundan tashqari, ilonlarning eng katta koluber turkumining baʼzi aʼzolari ham zaharli hisoblanadi. Kobra va bu turkum boshqa vakillarining yuqori jagʻida har tomonda bittadan ikkita zaharli tishi bor. Bu tishlarda tarnovchalar mavjud, lekin koʻpchilik kobralarda ular yopiq va ichi boʻsh naychalar shaklidadir. Zaharli bez atrofida mushak joylashgan. Ilon tishlaganida, mushak bezni bosib, tishga zaharni siqib chiqaradi va u tishdagi tarnovchalar orqali oʻlja tanasiga tushadi.
Shuningdek, zaharli tishidan zahar ota oladigan “tupuruvchi kobra” ham bor. Kobra unga tahdid qilayotgan antilopa yoki buyvol kabi hayvonning koʻzini nishonga oladi. Tupugi ikki metrgacha boʻlgan nishonga yetib boradi va deyarli bir zumda koʻr qiladi. Odatda kobra zahri qurbonining asab tizimiga taʼsir qilib, uni falaj qiladi. Zahar nafas olish va yurak urishini boshqaradigan asab markazlariga yetib borganida, uning qurboni oʻladi.
Qora ilonlarning zaharli tishi juda uzun. Ularning zahri asosan qurbonning qon tanachalari va tomirlariga taʼsir qiladi. Bu kuchli shish va qon ketishiga olib kelishi mumkin.
Matnda xato topdingizmi? Kerakli matnni belgilang va CTRL+ENTER tugmalarini bosing.