Yer Quyosh atrofida harakatlanadi

Yer Quyosh atrofida ellips shaklidagi biroz cho‘zilgan orbita bo‘ylab sekundiga 30 km tezlikda harakat qiladi. Yer 365,26 sutkada to‘liq aylanishni yakunlaydi. Bu davr “Yulduz yili” deb ataladi. Yerning o‘qi orbita tekisligiga nisbatan doimiy qiyalikda bo‘lib, Quyosh atrofini 66,5º burchak ostida aylanadi. Yer Quyosh atrofida harakat qilganida, o‘q o‘z holatini o‘zgartirmaydi. Shuning uchun yer yuzasining har bir nuqtasi yil davomida o‘zgarib turuvchi turli burchaklarda quyosh nurlariga duch keladi. Ayni vaqtda Yer yarimsharlari teng boʻlmagan miqdorda quyosh issiqligi va yorug‘ligini qabul qiladi. Bu fasllar almashinuviga olib keladi.

Ekvatordan shimol va janubga 23°27′ masofada Yer shari yuzasida tropiklar (Shimoliy yoki Saraton tropigi va Janubiy yoki Tog‘echkisi tropigi) deb ataladigan xayoliy parallel doiralar mavjud boʻlib, u yerda Quyosh yiliga bir marta peshin vaqtida zenit (osmonning eng yuqori nuqtasi) da bo‘ladi. Bu “Quyosh turishi” kunlaridir. Quyosh nurlari shimoliy tropikka vertikal (tik) ravishda tushganda, shimoliy yarimsharda Quyosh ufq uzra eng yuqori holatda bo‘ladi. O‘sha vaqtda shimoliy yarimshar eng ko‘p issiqlik va yorug‘likni qabul qiladi. Bu yerda yoz va yilning eng uzun kuni bo‘ladi. Shunday joylar borki, xuddi shu vaqtda quyosh umuman ufq ortiga botmaydi. Bular Shimoliy qutb va Shimoliy qutb doirasi o‘rtasida parallel joylashgan qutb mintaqalari bo‘lib, ekvatordan 66º33′ masofada joylashgan. Bu yerda qutbli kun bo‘lib, qutbning o‘zida u 186 kungacha davom etadi. Bu vaqtda janubiy yarimsharda qish, qutbli hududlarda (Janubiy qutb doirasidan tashqarida) qutbli tun bo‘ladi.

Yarim yil o‘tgach, 22-dekabrda janubiy yarimsharda qishki Quyosh turishi kunida quyosh ufq uzra eng yuqori holatda bo‘ladi. Quyosh o‘zining zenitida bu paytda Tog‘echkisi tropigi ustida turadi, Janubiy qutb hududida esa ufq ortiga chiqmaydi. O‘sha vaqtda janubiy yarimsharda yoz, shimoliy yarimsharda esa qish bo‘ladi. 21-mart va 23-sentabrda quyosh ekvator ustida zenitda bo‘lib, uning nurlari tik tushadi. Shimoliy va janubiy yarimsharlar qutblarga qadar yoritiladi. Barcha kengliklarda kecha-yu kunduz 12 soat davom etadi. Shuning uchun bu sanalar mutanosib tarzda bahorgi va kuzgi tengkunlik kuniga to‘g‘ri keladi. 21-martda shimoliy yarimsharda astronomik bahor, janubiy yarimsharda kuz, 23-sentabrda esa, aksincha, janubiy yarimsharda bahor, shimoliy yarimsharda kuz boshlanadi.

Matnda xato topdingizmi? Kerakli matnni belgilang va CTRL+ENTER tugmalarini bosing.

Eng so‘nggi maqolalarni o‘tkazib yubormang!
Telegram kanalamizni kuzatib boring!