20.02.2024
Katta shaharlar oʻrtasida turli xil katta yoʻl va shosselar mavjud boʻlib, bu ularga oziq-ovqat va boshqa kerakli narsalarni yetkazib berishga imkon beradi. Ammo kichik shahar va qishloqlar nima qilsin? Axir ularga ham oziq-ovqat va boshqa narsalar kerak.
Kichik shahar va qishloqlarni bogʻlaydigan tor yoʻl va dala yoʻllari inson tanasidagi kapillyarlarga oʻxshaydi. Ma’lumki, qon yurak tomonidan tananing barcha qismlariga haydaladi va u oqadigan katta tomirlar arteriyalar deb ataladi. Ammo yurakdan naridagi tananing barcha qismlarida, bu katta tomirlar soch tolalariga oʻxshash va kapillyarlar deb ataladigan mayda tomirlarga aylanadi.
Kapillyar insonning eng ingichka sochidan ham 50 baravar nozik. Uning oʻrtacha diametri taxminan 0,008 mm. Kapillyar shunchalik torki, qon hujayralari u orqali birma-bir oʻtib, qonning u orqali juda sekin oʻtishiga sabab boʻladi. Toʻgʻnagʻich qadalgan joyga 700 ga yaqin kapillyar sigʻishi mumkin. Kapillyarlarning vazifasi, tana boʻylab turli xil moddalarni tarqatish va ularni olib chiqish ekanini hisobga olgan holda, inson tanasida son-sanoqsiz kapillyarlar borligini tasavvur qilish mumkin.
Taxminan bir soniya davom etadigan qonning kapillyar orqali oʻtish vaqtida nima sodir boʻladi? Qon kapillyarni tark etmaydi. Ammo bu kapillyarning devori juda yupqa va faqat bitta hujayra qatlamidan iborat. Bu devor orqali qon kislorodni qoʻshni toʻqimalarga uzatadi. Oʻrniga atrofdagi toʻqimalar beradigan karbonat angidridni yutadi. Shu bilan birga, qondan toʻqimalarga oziqlantiradigan boshqa moddalar, kapillyarlarga esa parchalanish mahsulotlari oʻtadi. Natijada qon va u olib yuradigan moddalar venalar orqali yurakka qaytadi.
Matnda xato topdingizmi? Kerakli matnni belgilang va CTRL+ENTER tugmalarini bosing.