Vaqti-vaqti bilan biz daho deb hisoblangan baʼzi maktab oʻquvchilari haqida eshitib yoki gazetalarda kimdir gʻayrioddiy narsa yaratib, uni “daho” deb atashgani haqida oʻqib qolamiz. Albatta, tarixni oʻrganish davomida ham daho deb tan olingan koʻplab taniqli odamlar bilan tanishganmiz. “Daho” soʻzining aniq maʼnosi nima va unday boʻlish uchun nima qilish kerak?

Bu soʻz juda yuqori intellektga ega boʻlganlarga nisbatan ishlatiladi. Dahoni tanishning yagona usuli uning nima qilganini bilishdir. Garchi IQ darajasi tan olingan daholar bilan bir xil boʻlsa-da, ammo hech qachon olamshumul ish qilmagan va mashhur boʻlmagan daholar ham boʻlishi mumkin. Bundan tashqari, tan olinmagan dahoning yutuqlari oʻrtacha standartlarga koʻra tan olinmaydi. Bugungi kunda daho deb hisoblanganlarning aksariyati qashshoqlikda vafot etgan, chunki ularning ishi oʻsha davrda tan olinmagan. Daho va isteʼdod bir narsa emas.

Isteʼdodli deb hisoblash uchun odam muayyan bir ishni oʻzgacha yaxshi bajarishi kifoya. Bu uning tegishli koʻnikmalarni juda tez va osonlik bilan egallashga qodirligini anglatadi. Masalan, odam pianino chalish, konkida uchish yoki rasm chizish qobiliyatiga ega boʻlishi mumkin. Ammo daho — isteʼdoddan koʻproq narsa. Daho odatda dunyoga biz uningsiz erisha olmaydigan narsani beradi.

Darhaqiqat, shuni ham aytish kerakki, daho odatda kimyo, adabiyot, musiqa yoki sanʼat kabi bir sohada ixtisoslashgan boʻladi. Agar bunday odamning umumiy intellektual qobiliyatlari alohida darajaga ega boʻlmasa, unda bu faqat isteʼdod boʻladi. Hozirgi kunda inson daho boʻlib tugʻiladi deb hisoblanadi. Taʼlim va tasodif daholarni kashf etadi, ammo odatda faqat haqiqiy dahogina qatʼiyatlilikka ega boʻlib, unga gʻayrat bilan ishlashga va boshqa odamlarni toʻxtatadigan toʻsiqlarni yengib oʻtishga intilishi uchun imkon beradi.