20.02.2024
Oʻlchovlar muammosini hal qilish uchun oʻlchov birliklarini belgilab olish juda muhimdir. Masalan, odamning oʻrtacha vazni oʻlchov birligi boʻlishi mumkin. Darhaqiqat, bugungi kunda ingliz tilida soʻzlashadigan mamlakatlarda qoʻllanadigan baʼzi birliklar tirsakdan barmoqlarning uchi yoki oʻrtasigacha boʻlgan masofa, donning ogʻirligi kabi tushunchalarga asoslangan. Turli mamlakatlar oʻlchov birliklari oʻrtasidagi bunday farqlar tufayli xalqaro tizimni ishlab chiqish zarurati tugʻilgan. Agar bu tizim dunyoning barcha mamlakatlari tomonidan qabul qilinganida, u metrik tizim boʻlar edi.
Ushbu tizim 1789-yilda Fransiyada tayinlangan olimlar qoʻmitasi tomonidan ishlab chiqilgan. Buyuk Britaniya va boshqa baʼzi mamlakatlar metrik tizimdan oʻz birliklarida foydalanishni boshlagan. Tizim hozirda koʻpgina mamlakatlarda ilmiy ishlarda qoʻllanmoqda. Metrik tizim uzunlikni “metr” deb nomlanadigan birlik bilan oʻlchashga asoslangan. U qutbdan ekvatorgacha boʻlgan yer yuzasining taxminan milliondan bir qismiga teng va 39,37 dyuymni tashkil qiladi.
Metrik oʻlchov tizimi oʻnlikka asoslangan. Bu har bir keyingi uzunlik birligi avvalgisidan 10 baravar katta ekanini anglatadi. Uzunlik birliklariga mos ravishda maydon va hajmni aniqlash uchun kvadrat va kub oʻlchovlari mavjud. Ogʻirlik birligi gramm boʻlib, u bir kub santimetr toza suvning ogʻirligiga toʻgʻri keladi.
Litr — kvartaga oʻxshash, lekin biroz koʻproq birlik.
10 000 kvadrat metr maydonni oʻz ichiga olgan gektar akr bilan birday ishlatiladi, lekin u 2,471 akrdan iborat.
Metrik tizim oʻrnatilgan standart tizimga qaraganda ancha qulayroq, chunki u raqamlar tizimiga mos keladi. Metrik va qabul qilingan standart tizim ekvivalentlariga misollar:
1 fut = 0,305 metr, 1 dyuym = 2,54 sm, 1 mil = 1,609 km, 1 kvarta = 0,946 litr.
Matnda xato topdingizmi? Kerakli matnni belgilang va CTRL+ENTER tugmalarini bosing.