Changlanish nima?

Gullar yopiqurug‘li (gullaydigan) o‘simliklarning ko‘payish aʼzosidir. Boshqacha qilib aytganda, gul maʼlum bir o‘simlikning gulchang yoki urug‘larini, baʼzida esa ikkalasini ham hosil qilish uchun mo‘ljallangan. Urug‘chi va changchi gulning eng muhim qismlari hisoblanadi. Ko‘pgina gullarda (lekin hammasida ham emas) markazda joylashgan urug‘chi (bir yoki bir nechta) va uni har tomondan o‘rab turgan changchilar mavjud. Urug‘chining pastki qismidagi qalinlashgan joyida urug‘kurtak deb ataladigan kichik tanachalar mavjud bo‘lib, ularning har biri qulay sharoitda urug‘ga aylanishi mumkin. Urug‘kurtakning eng muhim qismi mayda tuxumhujayradir. Tuxumhujayralar shu qadar kichikki, ularni faqat mikroskop ostida ko‘rish mumkin. Har bir changchi uchida gulchang bilan to‘ldirilgan qopcha bor. Ko‘payish davri kelganda bu qopchalar ochilib, odatda sariq rangga ega va maydalangan kukunga o‘xshash gulchang tashqi dunyoga chiqadi.

Urug‘larning paydo bo‘lishi uchun chang zarralari qandaydir tarzda urug‘chiga tushishi kerak. Gulchangning urug‘chidan changchiga o‘tish jarayoni qanday amalga oshirilishidan qatʼiy nazar, changlanish deb ataladi. Changlanishning turli xil usullari mavjud. Eng oddiysi — gulchangning o‘zi urug‘chiga silkinib tushishi. Bu usul o‘z-o‘zidan changlanish deb ataladi. Biroq bu jarayonda ko‘pincha shamol yoki hasharotlar ishtirok etadi. O‘tsimon o‘simliklarning (nafaqat oddiy o‘tloq o‘tlari, balki bug‘doy va boshqa donlar ham) aksariyati shamol tomonidan changlanadi. Ushbu jarayonning mexanizmi juda oddiy. Shamol o‘simlikni silkitib, gulchanglarni changchidan to‘kib, “ilib oladi” va dala yoki o‘tloq bo‘ylab tarqatadi. Ularning bir qismi urug‘chilarga tushadi va tuxumhujayralarning urug‘lanishi, yaʼni urug‘larning paydo bo‘lishi sodir bo‘ladi. Changlanish ko‘pincha hasharotlar yordamida amalga oshiriladi.

Bu odatda gullari yorqin rangga yoki kuchli hidga ega bo‘lib, hasharotlarni o‘ziga jalb qiladigan o‘simliklarda uchraydi. Hasharotlar asal tayyorlash uchun nektar va ular uchun ozuqa sifatida xizmat qiladigan gulchanglarni izlab gullarga qo‘nadi. Shu vaqtda gulchanglarning bir qismi ularning tanasi va qanotiga yopishadi, so‘ngra ari, kapalak yoki tukli ari keyingi gulga uchib o‘tganda, beixtiyor ularni ikkinchisining urug‘chisiga olib o‘tadi.

Matnda xato topdingizmi? Kerakli matnni belgilang va CTRL+ENTER tugmalarini bosing.

Eng so‘nggi maqolalarni o‘tkazib yubormang!
Telegram kanalamizni kuzatib boring!