20.02.2024
Osmondagi yulduzlardan biri toʻsatdan pastga shoʻngʻib, Yerga qarab uchganini koʻrgan boʻlsangiz kerak. Bu uchar yulduzlar uzoq vaqt mobaynida odamlar uchun sirli boʻlib kelgan. Aslida, bu obyektlarning haqiqiy yulduzlar bilan hech qanday aloqasi yoʻq va ular meteorlardir. Bugungi kunda ular meteorlar kometalarning boʻlinib tushgan parchalari deb hisoblaydigan astronomlar tomonidan yaxshi oʻrganilgan.
Kometalar millionlab kichik va katta boʻlaklarga parchalangandan soʻng bu boʻlaklar “gala” yoki meteor oqimlari shaklida harakat qilishni davom ettiradi. Bu meteor oqimlari yoki alohida, ancha katta meteorlar kosmosda doimiy orbitalarda harakatlanadi. Meteorlarning koʻpchiligi kichik oʻlchamlarga ega, ammo ularning ayrimlari bir necha tonnani tashkil qilishi ham mumkin. Yer atmosferasidan oʻtayotganda, odatda ular butunlay yonib ketadi va faqat eng kattalarigina Yer yuzasigacha yetib kela oladi. Yerga tushgan meteor meteorit deb ataladi. Ularning eng kattasi, ogʻirligi 60—70 tonna boʻlgan meteorit Afrikada topilgan va hali ham qulagan joyida yotibdi.
Meteoritlarni ikkita asosiy turga ajratish mumkin. Birinchi turga oid boʻlganlar asosan temir va nikeldan iborat. Ular metall meteoritlar deb ataladi. Boshqa turdagilar asosan turli xil minerallardan tashkil topgan boʻlib, olov bilan kuydirilgan tosh harsanglarga oʻxshaydi. Ular tosh meteorit yoki aerometlar deb ataladi. Odatda ikkala turdagi meteoritlar ham atmosferadan oʻtayotganda yuzaga kelgan kuchli qizish natijasida hosil boʻlgan qora ustki qatlamga ega boʻladi.
Matnda xato topdingizmi? Kerakli matnni belgilang va CTRL+ENTER tugmalarini bosing.