Shimoliy yarimsharda qish hukmronlik qilganda, Yer yozdagiga nisbatan Quyoshga 4 500 000 km yaqinroq boʻlishi gʻalati emasmi? Gap shundaki, bu holda ob-havo sayyoramizdan Quyoshgacha boʻlgan masofaga emas, balki Yer oʻqining orbita tekisligiga nisbatan qiyaligiga bogʻliq. Bu qiyalik burchagi 23,5 darajaga teng. Yer Quyosh atrofida oʻqi doimo Qutb yulduzi tomon yoʻnalgan holatda aylanadi. Shuning uchun, yilning bir yarmida Yerning Shimoliy qutbi Quyoshga egiladi, qolgan qismida undan uzoqlashadi. Birinchi holda Shimoliy yarimsharda yoz, ikkinchisida qish hukmronlik qiladi. Janubda esa, albatta, buning teskarisi boʻladi.

Yerning maʼlum bir mintaqasidagi ob-havo Quyosh nurlari oʻsha hudud yuzasiga tushadigan burchakka bogʻliq. Qishda ufqdan past koʻtariladigan Quyosh Yerni “sirpanuvchi” nurlar bilan yoritadi, yozda esa ular tik ravishda tushadi. “Sirpanuvchi” nurlar Yer yuzasini ikki sababga koʻra kamroq isitadi.

Birinchidan, qishda ayni miqdordagi issiqlik yozga qaraganda kattaroq maydonga tarqaladi. Ikkinchidan, bu holda nurlar Yer atmosferasining qalinroq havo qatlamidan oʻtadi va bu issiqlik energiyasining katta yoʻqotishlariga olib keladi. Iqlim nafaqat Quyoshdan Yer yuzasining maʼlum bir qismiga keladigan issiqlik miqdori, balki boshqa omillar bilan ham belgilanadi.

Masalan, dengiz va unga tutash hududlarda fasllar oʻzgarishi bilan harorat unchalik oʻzgarmaydi. Qitʼalar ichida, aksincha, qish va yoz oʻrtasidagi harorat tafovuti ancha katta boʻladi. Bu yer suvga nisbatan tezroq isishi va sovishi tufayli sodir boʻladi.

Ob-havoga taʼsir qiluvchi yana bir omil — dengiz sathidan balandlikdagi farq. Balandlik oshishi bilan havo zichligi kamaygani sababli uning issiqlikni ushlab turish qobiliyati ham pasayadi. Natijada, togʻli hududlarda iqlim tekislikka qaraganda ancha sovuqroq boʻladi.