20.02.2024
Quyosh bu — yulduz, yaʼni boshqacha qilib aytganda, u oʻzi nur sochadi. Albatta, buning uchun juda koʻp energiya talab etiladi. Quyosh uni qayerdan oladi? Olimlarning fikriga koʻra, uning manbai Quyoshning eng issiq markaziy qismida koʻp miqdorda mavjud boʻlgan vodorod atomlaridir. Ular bu yerda termoyadroviy reaksiyalar natijasida birlashib, geliy atomlariga aylanadi. Bunda katta miqdorda energiya ajralib chiqib, Quyosh yuzasiga yetib boradi va kosmosga yorugʻlik shaklida tarqaladi. Shuning uchun, Quyoshdagi vodorod zaxirasi tugamaguncha, u biz bilan oʻz nurini boʻlishadi. Bu yorugʻlik bizga har doim bir xil darajadagi yorqinlikda koʻrinadi. Aslida ham shundaymi?
Bu savolning javobi Quyoshning tuzilish xususiyatlari bilan bogʻliq. Avvalo, u Yerdan farqli oʻlaroq qattiq jism emasligini yodda tutish kerak. Garchi u oʻz oʻqi atrofida aylansa ham, uning turli qismlari har xil tezlikda aylanadi. Ekvatordagi nuqta 29 kun ichida toʻliq aylansa, qutb yaqinidagisi buni 34 kun ichida amalga oshiradi. Quyoshning toj deb ataladigan tashqi qatlami yengil, siyrak gazlardan iborat. Uning tashqi qismi oq rangli va yorqin tuzilishga ega. Bu nurlar millionlab kilometrlarga choʻzilib, Quyosh yorqinligida uncha katta boʻlmagan, ammo sezilarli oʻzgarishlarga olib keladi. Toj ostida quyosh atmosferasining yana bir qatlami — xromosfera joylashgan boʻlib, uning qalinligi taxminan 15000 km ni tashkil qiladi va asosan vodorod, geliydan iborat. Unda vaqti-vaqti bilan balandligi 1 500 000 km ga yetadigan ulkan kamarlarga oʻxshash, toʻsatdan sovigan moddalarning ulkan oqimlari — protuberanslar paydo boʻlib, keyin quyosh tojiga kirib boradi. Ular ham Quyoshning yorqin nur sochishiga taʼsir qiladi.
Matnda xato topdingizmi? Kerakli matnni belgilang va CTRL+ENTER tugmalarini bosing.