20.02.2024
Maʼlumki, Qadimgi Misr barcha zamon va xalqlarning eng buyuk sivilizatsiyalaridan biri boʻlgan. Odamlar ancha vaqtdan beri Qadimgi Misrning yodgorliklari, binolari va turli xazinalarini qazishni boshlagan. Bino va boshqa buyumlarda nomaʼlum yozuvlar topilgan, ammo ularni hech kim oʻqiy olmagan. Bu jumboqli belgilarning yechimi yoʻqdek tuyulardi. Qadimgi yunonlar Misr kohinlari bu yozuvlarni diniy maqsadlar uchun yaratgan deb hisoblab, ularni iyerogliflar, yaʼni “muqaddas naqshlar” deb atashgan. Bu turdagi yozuv iyerogliflar nomi bilan tanilgan.
Yunonlardan soʻng, XVII asrda koʻplab olimlar bu muammoni hal qilishga boʻlgan intilishlari muvaffaqiyatsizlikka uchragan paytgacha, bu yozuvlarni oʻqish uchun hech qanday jiddiy harakatlar qilinmagan. Keyinchalik, 1799-yilda olamshumul kashfiyot amalga oshirilgan. Nil daryosining etagi yaqinida asrlar davomida saqlanib qolgan qora bazalt plita topilgan. Unga shu joyga yaqin joylashgan shahar sharafiga Rozett toshi nomi berilgan. Rozett toshining noyobligi unda uch xil tilda oʻyib bitilgan nomadir.
Tillardan biri yunoncha, ikkinchisi iyerogliflar, uchinchisi esa xalq yozuvi deb ataladigan, qisqartirilgan iyerogliflar turidan biri boʻlgan Misr yozuvlarining kechki shakllaridan biridir. Bu yozuvlarni uzoq yillar davomida oʻrganish boshlangan. Yunoncha matnni oʻqish va tushunish mumkin boʻlib, nihoyat uni boshqalar bilan taqqoslagandan soʻng, asrlar davomida saqlanib kelgan iyeroglif yozuvining siri topilgan. Buni isteʼdodli yosh fransuz Jan-Fransua Shampolion amalga oshirgan. Bu kashfiyot natijasida tarixchilar uchun misrliklarning miloddan avvalgi 3500-yilgacha boʻlgan davrdagi hayoti, urf-odatlari va diniy marosimlarini kuzatish imkoni tugʻilgan. Bu iyerogliflar Misr yozuvining eng qadimgi shakli va yozuvning dastlabki maʼlum tizimlaridan biri boʻlganligi tufayli amalga oshgan.
Aslini olganda, bu yozuvlar — tasvirlar. Har bir tasvir biror narsa yoki buyumni anglatadi. Ammo vaqt oʻtishi bilan bu yozuv rivojlanib, keyinchalik misrliklar tushuncha, tovush va soʻzlarni yozishni boshlagan.
Matnda xato topdingizmi? Kerakli matnni belgilang va CTRL+ENTER tugmalarini bosing.