Kompyuter nima? Avtomatik kompyuter vazifaning yechimini topish uchun millionlab operatsiyalarni bajarib, soatlab, hatto kunlar davomida mustaqil ravishda ishlashi mumkin. Kompyuter minglab maʼlumotni oʻz ichiga olgan vazifalarni hal qila oladi. Bu maʼlumot raqamlar bilan ifodalangan sonlar, harflardan tashkil topgan soʻzlar, shuningdek, raqam, harf yoki boshqa belgilarning kombinatsiyasidan iborat boʻlishi mumkin. Bunday maʼlumotlar mashina soʻzi deb ataladi.

Kompyuter qoʻshadi, koʻpaytiradi, saralaydi, taqqoslaydi yoki boshqa yuzlab hisoblash amallaridan birini bajaradi. Kompyuter bularning barchasini mashina soʻzlaridan foydalanib, dastur deb ataladigan koʻrsatmalarning uzun roʻyxatiga amal qilgan holda bajaradi. Dasturdagi koʻrsatmalar kompyuterga inson tomonidan kiritiladi. Kompyuter bularning barchasini batafsil tahlil qiladi va vazifaning yechimini topib, kompyuter shakllari bilan kodlangan javobni chop etadi. Odatda kompyuterlarning harakatlanuvchi qismlari boʻlmaydi: ish elektron yoki elektr zarralari oqimi bilan amalga oshiriladi.

Amaldagi birinchi avtomatik kompyuter 1944-yilda professor Govard Eyken va International Business Machines korporatsiyasining bir guruh muhandislari tomonidan Garvard universitetida ishlab chiqarilgan. Ular oʻz qurilmasini “Garvard IBM–1” deb nomlagan. Bu uzun roʻyxatdagi hisoblash operatsiyalarini bajara oladigan birinchi mashina edi. U 23 xonali raqamlar bilan ishlab, ikkita mana shunday raqamni 0,3 soniyada qoʻshib, 4 soniyada koʻpaytira olardi. Mashinada elektron emas, balki elektr va mexanik qismlar ishlatilgan. Elektron qismlardan foydalanish boshlangandan keyin kompyuterning ish tezligi keskin oshdi. Hozirgi eng kuchli elektron kompyuterlar soniyada bir necha milliard arifmetik amallarni bajarib, xotirasida juda katta maʼlumotni saqlashi mumkin.