Agar kitoblarda tumanlik — ulkan spirallar, quyunlanishlar va bulutlar shaklidagi tasvirni koʻrgan boʻlsangiz, osmonda ham shunga oʻxshash narsalarni koʻrishga umid qilmang. Teleskopsiz tumanliklarning koʻpini koʻrish imkonsiz. “Tumanlik” soʻzi zaif teleskoplar orqali ularni kuzatgan astronomlarga tumanli dogʻlar kabi koʻringani sababli shunday deb nomlangan.

Tumanliklarning ikkita asosiy sinfi — galaktik va galaktika tashqarisi tumanliklari mavjud. Galaktik tumanliklarni bizning galaktikamizda (Somon yoʻli) topish mumkin. Ular chang va gazdan iborat. Galaktika tashqarisi tumanliklari bizning galaktikamizdan tashqarida joylashgan. Ular asosan yulduzlardan tashkil topgan.

Galaktik tumanliklarning soni 2 mingdan kam. Demak, odamzodga maʼlum boʻlgan tumanliklarning aksariyati bizning galaktikamizdan tashqarida joylashgan. Ularning soni qancha? Bizdagi maʼlumotlarga koʻra, Somon yoʻli tashqarisidagi ulkan makonda ular millionlab boʻlishi mumkin.

Galaktika tashqarisi tumanliklari “oroldagi koinotlar” yoki “galaktikalar” deb ham ataladi. Bu shuni anglatadiki, agar kimdir bizning galaktikamizni u yerdan kuzatsa, u ham tumanlikka oʻxshab koʻrinadi.

Galaktika tashqarisi tumanliklari turli shakllarga ega. Baʼzilari tartibsiz yoki elliptik shaklda. Eng koʻp tarqalgan — bu spiral tumanliklar. Biznikiga oʻxshash spiral galaktikalar koʻplab yulduzlardan, ulkan gaz bulutlaridan va chang bilan toʻlgan bepoyon hududlardan iborat. Tumanlik odatda yadroga ega boʻlib, undan spiral boʻylab butoqlar tarqaladi. Barcha bizga maʼlum tumanliklar orasida Andromeda tumanligi Yerga eng yaqin, eng keng va eng yorqini hisoblanadi. U bizning Quyoshimizdan 1 500 000 000 marta koʻproq yorugʻlik taratadi!