20.02.2024
Inson Oy va sayyoralarni oʻrganishni boshladi, lekin shunga qaramay u Yerning aniq tuzilishini haligacha bilmaydi.
Bu savolga taxminiy javob quyidagicha: Yer ulkan shar yoki sfera boʻlib, asosan qattiq tosh jinslaridan iborat. Ichki jinslar juda katta bosim ostida boʻlganligi sababli, Yerning yadrosi ham qattiqdir.
Bularning barchasini batafsil koʻrib chiqaylik. Yer yuzasi — qalinligi 18–50 km boʻlgan, tosh jinslaridan tashkil topgan yer qobigʻi. U litosfera (yunonchadan, tosh qatlami) deb ham ataladi. Qobiqning yuqori qismi — qitʼalardir va undagi chuqurliklarni dengiz hamda okeanlar, ichki dengizlar va koʻllar suvlari egallaydi. Yer yuzasining barcha suvlari: okean, koʻl, daryolar va barcha kichik suv havzalari — gidrosfera (yunonchadan, suv qatlami) deb nomlanadi.
Inson yer qobigʻining faqat eng yuqori qismini oʻrganishga muvaffaq boʻldi, shuning uchun Yer ichkaridan qanday koʻrinishda ekanligini aytish qiyin. Quduqlarni burgʻilashda va konlarni qazishda chuqurlikning oshishi bilan harorat ham koʻtarilishi aniqlandi. Yer yuzasidan taxminan 3,5 km chuqurlikda harorat suvni qaynatish uchun yetarli darajada yuqori. Olimlarga Yerning ichki tuzilishini oʻrganishda zilzilalarni oʻrganish yordam berdi. Ularning fikriga koʻra, katta chuqurlikda harorat Yer qobigʻidagi kabi tez koʻtarilmaydi. Shuning uchun, ularning hisob-kitoblariga koʻra, Yer yadrosining harorati 5500 °C dan oshmaydi. Shubhasiz, bu juda yuqori harorat, chunki 1200 °C da toshlar eriydi.Yer qobigʻi ikki qatlamdan iborat. Qitʼalar uchun asos boʻlib xizmat qiladigan yuqori qatlam granitdan iborat. Ushbu granit qatlami ostida bazalt deb nomlanadigan juda qattiq jinsdan tashkil topgan ancha keng qatlam mavjud. Olimlarning fikriga koʻra, Yerning markazida diametri taxminan 7500 km boʻlgan erigan temirdan iborat ulkan yadro joylashgan. Markaziy yadro va Yer qobigʻi oʻrtasida qalinligi taxminan 3,5 ming km boʻlgan — mantiya deb nomlanadigan qatlam mavjud.
Matnda xato topdingizmi? Kerakli matnni belgilang va CTRL+ENTER tugmalarini bosing.