4 min
Buyrak dializi haqida nimani bilasiz?

Quyida biz odatlangan fikrlash doirasidan tashqariga chiqishga undovchi savollar keltirilgan.
Maqolaning 1-qismi → 1-qism: tanqidiy fikrlashni rivojlantiruvchi 100 ta savol.
Ushbu sohalar uchun tanqidiy fikrlash eng muhim jihatlardan biri hisoblanadi. Quyida keltirilgan savollar aniq fanlarning oʻziga xosligi bilan birgalikda, turli xil muammolar ustida ishlash davomida ahamiyat qaratish kerak boʻlgan sifatlar haqida bosh qotirishga undaydi.
9. Agar ___________ (insondagi xohlagan bir a’zo) juda kuchli ishlashni boshlasa, bu ta’naga qanday ta’sir etishi mumkin?
10. Ilmiy tartib-qoidalar va ruhiy rivojlanish nizomlari qachondir yagona qoidalar tizimiga aylanishi mumkinmi? Qanday qilib?
11. Tabiatda oʻziga xos tartib mavjudmi yoki bu tartibsizlik va tasodifmi? Nega bunday deb oʻylaysiz?
12. 30 yildan keyin hayot qanday boʻlishi mumkin?
13. Sizningcha, yerdan tashqaridagi hayotning kashf qilinishiga insoniyat qanday munosabatda boʻladi?
14. Qaysi yoʻl bilan atrof-muhit, tabiat va butun borliqni samarali tozalash mumkin? Nega bunday fikrdasiz?
15. Texnologik yutuqlar natijasida inson tanasi quvvatini qanchalik oshirish mumkin? Nima uchun?
16. Juda koʻp bilimlarni egallash mumkinmi? Nega?
17. Olam chindan ham “cheksiz” ekaniga qanday amin boʻlishimiz mumkin?
18. Qaysi ilmiy kashfiyot insoniyatga eng katta foyda keltirgan,deb hisoblaysiz? Eng katta xavf tugʻdirgani-chi?
Bu mavzuni muhokama qilish har doim qiziqarli. Ushbu savollardan munozaralarni boshlash yoki ularni qizdirishda foydalanishingiz mumkin.
7. Kambagʻallarga yordam berish axloqiy burchimizmi? Nega?
8. Sizningcha, ijtimoiy tarmoq (sayt) larni tartibga soluvchi qonunlar qanday boʻlishi kerak? Nega? Bu qonunlar qanday va qaysi mezonlarga koʻra qabul qilinishi kerak,deb oʻylaysiz?
9. Hayot haqidagi qat’iy haqiqatlardan qaysi birini inkor qilishni afzal koʻrasiz? Nega?
10. Galaktikaning qolgan qismini mustamlaka qilish haqida oʻylashimiz kerakmi? Nega?
11. Agar siz biror kishining ma’naviy nuqtayi nazardan jinoyat sodir etganiga guvoh boʻlsangiz, uni jazolaysizmi? Agar yoʻq boʻlsa, nima uchun? Agar shunday boʻlsa, qanday qilib?
12. Nega ba’zi odamlar hokimiyatni hurmat qiladilar, boshqalari esa ochiqchasiga vazifasini suiiste’mol qiladilar? Agar hokimiyat sizda boʻlganida, siz oʻzingizni qanday tutardingiz? Nega?
13. Oddiy hayot kechirish va hech qachon yolgʻon gapirmaslik mumkinmi? Nega?
14. Agar kimdir haqoratomuz hazilni aytsa, bu haqda aytishni burchingiz deb hisoblaysizmi? Nega?
15. Nima uchun qadriyat va e’tiqodlarga ega boʻlish muhim? Ularni qanday qilib mustaqil ravishda shakllantirishimiz mumkin?
16. Insoniyat tabiatan “yaxshi” yoki “yomon” boʻladimi? Nega bunday fikrdasiz?
17. Turli millatlar yaxshilik va yomonlik haqidagi ta’riflarini qanday shakllantirgan?
18. Nima uchun biror gap aytish yoki harakatni qilishdan avval ularning boshqalarga ta’sirini hisobga olish muhim?
Ushbu savollar sogʻlik va salomatlik haqida mulohazakorlik bilan chuqur oʻylab koʻrishga undaydi.
8. Agar barchamiz boʻlayotgan ishlarning toʻgʻri yoki notoʻgʻriligiga qat’iy e’tibor qarata boshlasak, hayotimizdagi hamma narsa yaxshi tomonga oʻzgaradi, deb oʻylaysizmi?
9. Oʻzlari uchun davolanishga oid qarorlar qabul qila olmaydiganlarga qanday yordam berishimiz mumkin?
10. Shaxsiy muammolaringizni qanday hal qilasiz? Bu usul boshqalarga ham yordam berishi mumkinmi?
11. Qachon hayotingizda biror narsa boshlanishida qoniqarsiz boʻlib, lekin qoyilmaqom tarzda tugagan?
12. Boshqa odamlar biz haqimizda turli xil fikrlar bildirib qarorlarimizga taʼsir qilayotgan jamiyatda qanday qilib oʻzimiz uchun toʻgʻri qaror qabul qilishimiz mumkin?
13. Ijtimoiy va psixologik omillar tufayli oʻzlarini yolgʻiz va ishonchsiz his qiladigan odamlarga qanday yordam koʻrsatish va qoʻllab-quvvatlash mumkin?
14. Mojarolar toʻgʻri oʻzgarishlarga va barcha uchun ijobiy natijalarga olib kelishini qanday taʻminlashimiz mumkin?
15. Agar kelajak avlod uchun meros qoldirishingiz kerak boʻlsa, bu nima boʻlardi? Nima uchun?
Talabalaringiz (farzandlar, doʻstlaringiz) har doim yangi ma’lumot topganda yoki ular haqida gaplashganda, ushbu savollarni munozara va fikr almashish uchun ishlating. Bu savollar orqali birgalikda tanqidiy fikrlash koʻnikmalarini shakllantirishingiz mumkin.
Muallif: Li Vatanabi-Kroket. Maqola Khan Academy Oʻzbek loyihasi doirasida tarjima qilingan. Havola → Tanqidiy fikrlashni rivojlantiruvchi 100 ta savol (2-qism).